Żywokost lekarski

Żywokost - zioło na rany, oparzenia, siniaki, zwichnięcia, ból stawu kolanowego

Żywokost lekarski (Symphytum officinale L.), należący do rodziny ogórecznikowatych, naturalnie występuje Europie, oprócz południowej części, a także w środkowej Azji, na Syberii i w Azji Mniejszej. W Polsce jest rośliną pospolitą na terenie całego kraju, spotykaną na wilgotnych łąkach.

Charakterystyka

Żywokost lekarski osiąga wysokość 50-100 cm. Cała roślina jest szorstko owłosiona, liście są kształtu jajowatego lub lancetowatego. Kwiaty są charakterystyczne, duże, najczęściej purpurowo-fioletowe, czasem białe, zebrane w kwiatostany typu sierpik. Polska nazwa wskazuje, że roślina ta „żywi kości”, natomiast słowo w grece symphytum oznacza łączenie, zrastanie. Surowcem leczniczym jest korzeń żywokostu (Symphyti radix).

Substancje lecznicze

W korzeniu żywokostu występują: allantoina – związek aminowy, węglowodany złożone – śluzy roślinne, glikopeptydy, kwasy fenolowe – rozmarynowy, salicylowy, p-hydroksybenzoesowy, kawowy, chlorogenowy i p-kumarowy oraz alkaloidy pirolizydynowe.

Działanie

Korzeń żywokostu, zarówno świeży rozdrobniony surowiec, jak i etanolowy ekstrakt, przyspiesza gojenie ran, oparzeń i odnowę naskórka, za co odpowiedzialna jest alantoina, stymulujaca regenerację tkanek. Allantoina aktywuje procesy metaboliczne w tkance podskórnej oraz podziały komórkowe, pobudza wzrost komórek i odtwarzanie naskórka. Wzmaga wzrost komórek w tkance łącznej, chrzestnej i kościach. Ekstrakt z korzenia wywiera pozytywny wpływ na fibroblasty skóry ludzkiej, wykazuje też działanie przeciwutleniające.

Kolejną właściwością surowca jest aktywność przeciwzapalna, warunkowana przez kwas kawowy oraz glikopeptydy i kwas rozmarynowy, hamujące uwalnianie prostaglandyn. Badania farmakologiczne potwierdziły właściwości przeciwzapalne korzenia żywokostu, który łagodził podrażnienia skóry oraz rumień wywołany nadmierną ekspozycją na promieniowanie ultrafioletowe. Zauważono też pozytywną korelację między stężeniem kwasu kawowego a skutecznością w redukcji rumienia.

Korzeń żywokostu stosowany jest tradycyjnie w łagodzeniu objawów towarzyszących drobnym zwichnięciom i stłuczeniom oraz w stanach zapalnych i bólach stawu kolanowego. W badaniach klinicznych zastosowany zewnętrznie wyciąg alkoholowy, zmniejszał ból i opuchliznę chorych stawów kolanowych.

Surowiec nie jest przeznaczony do podawania wewnętrznego ze względu na zawartość toksycznych alkaloidów pirolizydynowych. Natomiast zewnętrznie używane mogą być tylko preparaty farmaceutyczne zawierające maksymalnie 20% wysuszonego surowca lub do 35% ekstraktu z korzenia żywokostu oraz produkty zawierające izolowaną allantoinę.

Dawkowanie

Stosować tylko zewnętrznie, wyłącznie w postaci handlowych i standaryzowanych preparatów farmaceutycznych: maści, żeli, aplikowanych 2-4 x dziennie w stanach zapalnych skóry, stawów, leczeniu ran, oparzeń, siniaków, stłuczeń.

Przeciwwskazania. Bezpieczeństwo stosowania

Jeżeli objawy utrzymują się lub pogarszają w trakcie stosowania produktu leczniczego, należy skonsultować się z lekarzem.

Nie stosować na popękaną skórę, otwarte rany. Unikać kontaktu z oczami i błonami śluzowymi.

Ze względu na zawartość toksycznych alkaloidów pirolizydynowych leczenie preparatami z żywokostem należy ograniczać: jednorazowa kuracja powinna trwać nie dłużej niż 10 dni, maksymalnie do 4-6 tygodni na rok, a dzienna dawka powinna się mieścić między 10 µg a 100 µg alkaloidów pirolizydynowych.

Brak danych o możliwości stosowania w okresie ciąży i laktacji.

Działania niepożądane i przedawkowanie

Brak danych

Gdzie kupić?

Handlowe preparaty z wyciem z żywokostu – maści, żele, oleje.

Zastosowanie w leczeniu

• Stany zapalne skóry
• Rany
• Oparzenia
• Siniaki i stłuczenia
• Stany zapalne i bóle stawu kolanowego

Piśmiennictwo

1. Dawid-Pać R: Medicinal plants used in treatment of inflammatory skin diseases. Post Dermatol Alergol 2013, 30(3): 170-177
2. EMA. European Medicines Agency. Symphytum officinale L., radix. London 2015
3. ESCOP Monographs. European Scentific Cooperative on Phytoterapy. Symphyti radix. 2nd ed. Tieme. New York. Supplement 2009:249-254.
4. Nastić N, Borrás-Linares I, Lozano-Sánchez J, Švarc-Gajić J, Segura-Carretero A. Comparative Assessment of Phytochemical Profiles of Comfrey (Symphytum officinale L.) Root Extracts Obtained by Different Extraction Techniques. Molecules 2020,25(4):837
5. Salehi B, Sharopov F, Tumer TB et al. Symphytum Species: A Comprehensive Review on Chemical Composition, Food Applications and Phytopharmacology. Molecules 2019,24(12):2272
6. Schulz V., Hänsel R., Blumenthal M., Tyler V.E. Rational Phytotherapy. Springer-Verlag. Berlin Heidelberg. 2004:335-347
7. Strzelecka H., Kowalski J. Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. PWN, Warszawa 2000
8. Trifan A. Skalicka-Woźniak K, Granica S, et al. Symphytum officinale L.: Liquid-liquid chromatography isolation of caffeic acid oligomers and evaluation of their influence on pro-inflammatory cytokine release in LPS-stimulated neutrophils. Journal of Ethnopharmacology 2020, 262: 113169

Autor

dr Renata Dawid-Pać – doktor nauk farmaceutycznych, absolwentka specjalności zielarskiej Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Ukończyła również studia podyplomowe na kierunku Chemia Kosmetyczna na Politechnice Warszawskiej.

Pracownik naukowy Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. W Katedrze Naturalnych Surowców Leczniczych i Kosmetycznych zajmowała się badaniami składu chemicznego roślin, ich zastosowaniem w fitoterapii i kosmetologii oraz opracowywaniem składu kosmetyków.

Promotorka wielu prac magisterskich o tematyce kosmetologicznej, współautorka podręczników i książek popularno-naukowych.