Prawoślaz lekarski

Prawoślaz - ziola na łagodzenie kaszlu i podrażnień w zasięgu ręki

Prawoślaz lekarski (Althaea officinalis L.) należy do rodziny ślazowatych. Występuje w całej Europie; w Polsce gatunek spotykany jest na łąkach w Wielkopolsce i na Kujawach. Do celów leczniczych jest uprawiany.

Charakterystyka

Roślina osiąga wysokość do 1,5 m. Cała jest owłosiona miękkimi, szarymi włoskami. Ma charakterystyczne duże liście, przypominające z wyglądu liście klonu, o zaostrzonym szczycie i karbowanych brzegach. Charakteryzuje się różowo-białymi kwiatami o średnicy do 5 cm.

Surowcem jest korzeń prawoślazu – Althaeae radix oraz, rzadziej stosowany, liść prawoślazu –  Althaeae folium.

Substancje lecznicze

Surowce zawierają polisacharydy: głównie śluzy roślinne – arabinogalaktany, galakturonoramnany, glukany i arabinany; a także flawonoidy.

Działanie

Śluzy roślinne, występujące w korzeniu oraz liściach prawoślazu warunkują aktywność surowców. Mają one działanie powlekające i osłaniające błony śluzowe jamy ustnej i gardła, poprawiają funkcję ochronną śluzówki, zabezpieczając ją w ten sposób przed podrażnieniami. Efektem jest hamowanie odruchu kaszlu, redukcja podrażnienia, możliwe jest także hamowanie rozwoju drobnoustrojów.

Maceraty z liści i korzenia prawoślazu wykazują działanie przeciwzapalne przez hamowanie uwalniania czynników stanu zapalnego i stymulację fagocytozy. Wyciąg z korzenia prawoślazu zastosowany w maści jest skuteczny w redukcji podrażnień wywołanych promieniowaniem ultrafioletowym lub czynnikami chemicznymi. Aktywność przeciwzapalna, właściwości powlekające, przeciwświądowe i osłonowe śluzów zawartych w surowcu oraz ich działanie przyspieszające odtwarzanie się tkanek wykorzystuje się w leczeniu niektórych schorzeń dermatologicznych, takich jak: stany zapalne skóry, egzemy, czyraki, rany.

Surowiec jest dobrze tolerowany przez skórę, stąd wykorzystywany jest też w kosmetologii – zwiększa nawilżenie skóry, łagodzi jej podrażnienia i pobudza regenerację.

Przetwory z korzenia prawoślazu są ziołowymi produktami leczniczymi stosowanymi w: łagodzeniu objawów podrażnień błony śluzowej jamy ustnej i gardła oraz związanego z nimi suchego kaszlu; do objawowego łagodzenia słabo nasilonych dolegliwości żołądkowo-jelitowych; w celu łagodzenia stanów zapalnych skóry.

Dawkowanie

Suchy kaszel, podrażnienia jamy ustnej – doustne lub na śluzówkę jamy ustnej (płukanki)

Dorośli i dzieci powyżej 12 lat: 0,5-3,0 g wysuszonych, rozdrobnionych korzeni do przygotowania maceratu 3 x dziennie lub 1-2 g wysuszonych, pociętych liści na 150 g zimnej wody 3 x dziennie.

Dzieci od 6 do 11 lat: 0,5-1,5 g wysuszonych korzeni do przyrządzenia maceratu 3 x dziennie.

Dzieci od 3 do 5 lat: 0,5-1,0 g wysuszonych korzeni do przyrządzenia maceratu 3 x dziennie.

Dolegliwości żołądkowe – doustnie

2-5 g rozdrobnionej substancji ziołowej (korzenia) w 150 ml wody w postaci maceratu 3 razy dziennie

Zewnętrznie

2-5 g korzenia na 150 ml wody do przyrządzenia maceratu stosowanego w postaci gorących okładów w czyraczności, egzemach, ranach i stanach zapalnych skóry lub w postaci gotowych maści i kremów.

Przeciwwskazania. Bezpieczeństwo stosowania

Nie poleca się stosowania u dzieci w wieku poniżej 3 lat. Brak jest też danych o możliwości stosowania w okresie ciąży i laktacji.

Maksymalna dawka dzienna to 15 g wysuszonego surowca do przygotowania maceratu. Jeżeli objawy choroby, mimo stosowania leku, utrzymują się przez tydzień w leczeniu kaszlu, podrażnień błony śluzowej jamy ustnej i gardła, lub 2 tygodnie w leczeniu dolegliwości żołądkowych, należy skonsultować się z lekarzem.

Działania niepożądane i przedawkowanie

Śluzy roślinne utrudniają wchłanianie leków oraz składników pokarmowych, dlatego preparaty z prawoślazu należy przyjmować 1 godzinę przed lub po przyjęciu innych produktów leczniczych lub pokarmów.

Gdzie kupić?

Apteki, sklepy zielarsko-medyczne: korzeń w postaci wysuszonej lub gotowy syrop prawoślazowy

Zastosowanie w leczeniu

• Podrażnienia błony śluzowej jamy ustnej i gardła
• Suchy kaszel i przeziębienie
• Zaburzenia żołądkowo-jelitowe
• Stany zapalne skóry
• Egzemy
• Czyraki
• Rany

Zastosowanie w kosmetologii

• Cera normalna, sucha, wrażliwa

Piśmiennictwo:

1. Blumenthal M., Goldberg A., Brinckann J. Herbal Medicine. Expanded Commission E Monographs. Marshmallow root. American Botanical Council. Newton. 2000:246-247
2. Dawid-Pać R: Medicinal plants used in treatment of inflammatory skin diseases. Post Dermatol Alergol 2013, 30(3): 170-177
3. EMA. European Medicines Agency. Althaea officinalisL., radix. London 2015.
4. https://atlas.roslin.pl/plant/6298
5. Nawrot J., Nowak G. (red.). Leki pochodzenia naturalnego. Wydawnictwo naukowe UMP. Poznań 2018.
6. Kołodziejczak A. (red). Kosmetologia t.2. PZWL. Warszawa. 2020.
7. Strzelecka H., Kowalski J. Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. PWN, Warszawa 2000

Autor

dr Renata Dawid-Pać – doktor nauk farmaceutycznych, absolwentka specjalności zielarskiej Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Ukończyła również studia podyplomowe na kierunku Chemia Kosmetyczna na Politechnice Warszawskiej.

Pracownik naukowy Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. W Katedrze Naturalnych Surowców Leczniczych i Kosmetycznych zajmowała się badaniami składu chemicznego roślin, ich zastosowaniem w fitoterapii i kosmetologii oraz opracowywaniem składu kosmetyków.

Promotorka wielu prac magisterskich o tematyce kosmetologicznej, współautorka podręczników i książek popularno-naukowych.