Nagietek (Calendula officinalis) to roślina jednoroczna należąca do rodziny astrowatych, zwana również stulikiem, paznogietkiem, pazurkiem.
Na stanowiskach naturalnych rośnie w strefie śródziemnomorskiej i prawdopodobnie stamtąd pochodzi. Nagietek w Polsce jest uprawiany jako roślina lecznicza i ozdobna, można go spotkać także dziko rosnącym.
Receptury na nalewki i inne specyfiki są stosowane od dawna. Liście z nagietka w przeszłości wykorzystywano jako jarzynę, a płatki o pomarańczowym kolorze jako barwnik do farbowania sera i masła. Kwiaty nagietka służyły także do koloryzacji tkanin.
Kiedyś, gdy nie było prognoz pogody, nagietek wskazywał, czy będzie świeciło słońce, czy będzie padał deszcz. Gdy płatki rano nie były rozwinięte, oznaczało to, że można spodziewać się deszczu.
Ta roślina zielna jest mocno wyprostowana i rozgałęziona. Łodygę ma pokrytą włoskami, które wydzielają silny, raczej nieprzyjemny zapach. Szerokie, lancetowate lub szerokołopatkowe liście obejmują łodygę, a żółte lub pomarańczowe kwiaty są skupione w koszyczkach. Kwiaty, w przeciwieństwie do całej rośliny, ładnie pachną. Kwitną od kwietnia do jesieni. Nasiona nagietka rozsiewają się samoistnie i nie giną na swoich stanowiskach przez wiele lat.
Surowiec zawiera olejek eteryczny, gorycze, śluz, kwasy organiczne, karoteny, żywice, garbniki.
Jako surowiec leczniczy służą tylko kwiaty bez dna kwiatostanowego i ziele. Substancje lecznicze nagietka trudno rozpuszczają się w wodzie, więc najczęściej na różne dolegliwości stosuje się wyciągi, nalewki, intrakty alkoholowe. Na niewielkie podrażnienia skóry dobrze jest użyć zaparzonego oleju z oliwek z dodatkiem nagietka. Oleje można także stosować w chorobach skórnych, owrzodzeniach, żylakach odbytu, odmrożeniach, oparzeniach. W niektórych krajach Europy w szpitalach przykłada się maść nagietkową na blizny pooperacyjne i trudno gojące się rany.
Na przemęczone oczy, zapalenie spojówek stosuje się krople z dodatkiem nagietka.
Stosowany wewnętrznie działa skutecznie przy takich dolegliwościach jak: nieżyt żołądka, wrzody żołądka i jelit, nerwobóle reumatyczne, bóle mięśniowe. Pomaga leczyć depresje, stany lękowe, nerwice.
Nagietek działa także moczopędnie, przeciwnowotworowo, przeciwkrwotocznie, rozkurczowo, przeciwzapalnie i antyseptycznie. Doskonale zmniejsza skurcze w przewodzie pokarmowym, obniża ciśnienie krwi a nawet łagodzi bóle zębów.
Nalewka spirytusowa ze świeżych kwiatów nagietka lub ziela pomaga przy nieregularnych i bolesnych miesiączkach i wpływa na łagodniejszy przebieg menopauzy.
Badania naukowe potwierdziły, że nagietek w mieszankach z innymi ziołami wpływa na zwiększenie odporności organizmu na różne zakażenia bakteryjne i wirusowe oraz na przewlekłe, nie poddające się innym lekom schorzenia wewnętrzne.
Ze względu na swoje właściwości z powodzeniem jest wykorzystywany w przemyśle kosmetycznym. Dodaje się go do produktów takich jak: pasty do zębów, szampony, mleczka do demakijażu, kremy, maści i aerozole.
Bardzo często nagietek jest wykorzystywany jako składnik herbat. Znajdziemy go między innymi w:
Szklankę świeżych kwiatów lub ziela nagietka zalać 0,5 l wódki. Postawić w ciepłym miejscu na 14 dni. Po tym czasie przefiltrować.
Używać do płukania gardła przy anginach, na oparzenia, skaleczenia.
Po łyżce stołowej nagietka, rumianku i jaskółczego ziela (glistnika) zaparzyć 2 szklankami wrzątku. Parzyć pod przykryciem 15 min. Przecedzić przez sitko.
Pić przy bolesnych i nieprawidłowych miesiączkach po pół szklanki naparu co 2 godziny.
50 g świeżych kwiatów nagietka, 150 g świeżego ziela nagietka, 150 ml spirytusu, 5 ml amoniaku 10%. Kwiaty i ziele drobno posiekać, zalać spirytusem i amoniakiem. Szczelnie zamknąć. Macerować 12 godzin. Po 12 godzinach przełożyć masę do 1000 g roztopionej maści woskowej i pozostawić na 5-8 godzin w temperaturze 50-60 stopni C.
Maść przyspiesza gojenie się ran i regeneruje naskórek. Zalecana jest na odleżyny, wrzody, żylaki, przy egzemie, oparzeniach. Maść ma działanie antybiotyczne podobne do penicyliny.
Sześć łyżek stołowych kwiatu lub ziela nagietka, po łyżce: kwiatu rumianku, ziela jasnoty, ziela bodziszka, ziela krwiściągu, ziela skrzypu, liścia lub kłącza lepiężnika, ziela krwawnika, ziela tobołka lub tasznika, liścia kasztanowca, ziela przytuli, ziela pokrzywy, ziela lub korzenia żywokostu, liścia babki i ziela rdestu. Wszystkie zioła dobrze wymieszać. Dwie łyżki mieszanki zaparzyć szklanką wrzątku. Odstawić pod przykryciem na 30 min. Przecedzić przez sitko.
Tę mieszankę można stosować przy takich schorzeniach: choroby wrzodowe żołądka i dwunastnicy, obrzękach pochodzenia krążeniowego, żylakach kończyn, nadciśnieniu, krwotokach z nosa, krwiomoczu, krwawieniach z przewodu pokarmowego, krwawych biegunkach, stanach zapalnych nerek, hemoroidach. Należy pić pół szklanki 3 razy dziennie.