Glistnik jest wieloletnią rośliną występującą w obszarze klimatu umiarkowanego Europy, Azji, Ameryki Północnej oraz części Afryki północno-zachodniej. W Polsce występuje na całym obszarze. Najczęściej pojawia się jako chwast ruderalny w miejscach zacienionych.
Glistnik jaskółcze ziele (Chelodinium majus L.), z rodziny makowatych, posiada gruby, wrzecionowaty, silnie rozgałęziony korzeń oraz cienką, widlasto rozgałęzioną i rzadko owłosioną łodygę, osiągającą wysokość do 50 centymetrów. Ulistnienie ziela glistnika jest skrętoległe. Liście są pierzastosieczne, o odcinkach jajowatych i karbowanym lub wciętym brzegu. Kwiaty jaskółczego ziela są czteropłatkowe, żółte, kwitnie od maja do września. Owoce mają kształt wąskiej, podłużnej torebki. We wszystkich częściach rośliny występuje żółto-pomarańczowy sok mleczny – jest go najwięcej w łodygach i ogonkach liściowych).
W glistniku występują przede wszystkim alkaloidy benzyloizochinolinowe – chelidonina, chelerytryna, sangwinaryna, berberyna oraz kwasy fenolowe (kwas kawowy i jego estry, kwas ferulowy i p-kumarowy).
Ziele glistnika zwiększa wydzielanie żółci, obecne w surowcu alkaloidy (głównie chelidonina) warunkują jego działanie rozkurczowe oraz słabo przeciwbólowe i uspokajające. Natomiast sangwinaryna i chelerytryna działają przeciwzapalne. Ziele glistnika stosowane może być w łagodnych i umiarkowanych stanach skurczowych przewodu pokarmowego, pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych oraz w dolegliwościach dyspeptycznych, jak uczucie pełności i wzdęcia. Jednak obecnie, ze względu na działanie hepatotoksyczne, stosowanie doustnych preparatów z jaskółczego ziela powinno być krótkotrwałe i odbywać się pod kontrolą lekarza lub farmaceuty. Surowiec nie ma monografii Europejskiej Agencji Leków.
W licznych badaniach naukowych wykazano działanie przeciwdrobnoustrojowe ziela glistnika. Najszerzej opisywane jest działanie przeciwbakteryjne alkaloidów. Poza działaniem przeciwbakteryjnym na bakterie Gram-dodatnie, surowiec działa przeciwgrzybiczo na drożdżaki Candida albicans. Potwierdzono również działanie przeciwwirusowe, immunomodulacyjne oraz cytostatyczne i cytotoksyczne związków czynnych ziela glistnika.
Sok mleczny jaskółczego ziela od lat wykorzystywany jest w medycynie ludowej oraz w homeopatii do leczenia brodawek wirusowych skóry tzw. kurzajek. W niektórych rejonach Polski roślinę nazywano nawet „zielem na brodawki”. W terapii brodawek wirusowych sok mleczny aplikowany jest zewnętrznie, na skórę. Nie istnieją dane na temat przezskórnej absorpcji związków czynnych z tego surowca. Medycyna klasyczna nie wykorzystuje właściwości ziela glistnika do terapii zmian chorobowych wywoływanych wirusem brodawczaka.
Zewnętrznie: świeży sok mleczny z glistnika 2 x dziennie na zmiany chorobowe 4-8 tygodni.
Z uwagi na brak wystarczających danych nie zaleca się stosowania u dzieci poniżej 12. roku życia oraz u kobiet w ciąży i podczas laktacji.
Ze względu na działanie fototoksyczne w trakcie stosowania ziela glistnika należy unikać przebywania na słońcu.
W leczeniu kurzajek stosuje się wyłącznie świeżo wypływający sok.
dr Renata Dawid-Pać – doktor nauk farmaceutycznych, absolwentka specjalności zielarskiej Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Ukończyła również studia podyplomowe na kierunku Chemia Kosmetyczna na Politechnice Warszawskiej.
Pracownik naukowy Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. W Katedrze Naturalnych Surowców Leczniczych i Kosmetycznych zajmowała się badaniami składu chemicznego roślin, ich zastosowaniem w fitoterapii i kosmetologii oraz opracowywaniem składu kosmetyków.
Promotorka wielu prac magisterskich o tematyce kosmetologicznej, współautorka podręczników i książek popularno-naukowych.