Tatarak jest to gatunek byliny z rodziny tatarakowatych. Pochodzi prawdopodobnie z Indii i Chin, lecz rozprzestrzenił się na różne strefy klimatyczne: od subtropikalnej po umiarkowaną. Do Polski przywieźli go Tatarzy lub Turcy w czasie najazdów. Rośnie w całym kraju nad brzegami jezior, stawów, strumieni, na mokradłach i bagnach.
Tatarak jest znany również pod takimi nazwami jak: kalmus, ajer, szuwar, tatarskie ziele, łącz, lepich.
Bylina o wysokości około 1m o podziemnych, obłych, czołgających się kłączach. Szablaste liście o równoległym unerwieniu wyrastają z kłącza skrętolegle. Niepozorne, małe kwiaty są zebrane w kolbowaty kwiatostan na szczycie pędu. Tatarak kwitnie w czerwcu i lipcu.
Cała roślina, ale szczególnie kłącze, odznacza się intensywnym, aromatycznym zapachem.
Surowcem zielarskim jest kłącze tataraku.
Aby otrzymać surowiec zielarski należy wydobyć kłącze wczesną wiosną lub jesienią. Dobrze umyć i oczyścić ze zdrewniałej części, a następnie wysuszyć w przewiewnym miejscu lub w suszarni w temperaturze do 35 st.C. Po wysuszeniu wskazane jest przechowywanie w ciemnych, szczelnie zamkniętych naczyniach w ciemnych pomieszczeniach. Nie należy używać kłącza na surowo, ponieważ wywołuje wymioty.
Aby rozmnożyć roślinę, np. przy domowym oczku wodnym czy sadzawce, należy pod koniec lata, gdy bagna i moczary wysychają, powyciągać tatarak z błota. Następnie pociąć kłącze na kawałki po około 10cm. Każdy kawałek musi mieć odpowiednią ilość korzeni, aby zakorzenił się w miejscu, które chcemy dla niego przeznaczyć. Miejsca te, oczywiście, muszą odznaczać się bardzo dużą wilgotnością.
Z kłącza tataraku pozyskuje się: olejek eteryczny, garbniki, gorycze, śluz, węglowodany, kwasy organiczne, sole mineralne.
Wyżej wymienione substancje lecznicze zawarte w kłączach tataraku powodują wzmożenie wydzielania soków żołądkowych i lepsze przyswajanie składników pokarmowych. Pomagają wątrobie w wydzielaniu żółci, a nerkom w zwiększeniu ilości wydalanego moczu. Tatarak znosi kurcze mięśni gładkich w przewodzie pokarmowym i moczowym. Jest także środkiem wiatropędnym.
Preparaty z kłącza tataraku są zalecane najczęściej osobom z zaburzeniami układu pokarmowego: przy wzdęciach, zgadze, braku apetytu, bezsoczności i bezkwaśności żołądkowej, biegunkach, zaparciach. W połączeniu z innymi ziołami uspokajającymi tatarak ma zastosowanie w stanach wyczerpania nerwowego, przy bezsenności, w leczeniu lęków i niepokojów.
Zewnętrznie wyciągi z kłącza stosuje się jako płukanki w zapaleniu gardła i jamy ustnej. Działają bakteriobójczo i przeciwbólowo. Tatarak wchodzi w skład wielu produktów do pielęgnacji włosów i skóry głowy. Wzmacnia włosy, nadaje im połysk i puszystość, a skórę leczy z łojotoku, łupieżu i innych chorób.
Olejek tatarakowy można dodawać do kąpieli. Działa bakteriobójczo i przeciwzapalnie, jest stosowany w wielu chorobach skóry.
Olejkiem można nacierać miejsca, które są objęte chorobą gośćcową, rwą kulszową, nerwobólem. Nacieranie przynosi wyraźną ulgę w bólu i leczy stany zapalne.
Ze względu na swój intensywny, niepowtarzalny zapach jest używany do wyrobu perfum i innych kosmetyków. Właściwości te wykorzystywane są także w przemyśle spożywczym i spirytusowym. Olejek tatarakowy dodaje się do wyrobów cukierniczych - do aromatyzowania ciast, słodyczy, gum do żucia. Aromatyzowane są też wódki, likiery, nalewki.
2 łyżki kłączy zalać 2 szklankami wody. Gotować 2-3 minuty. Po przecedzeniu myjemy włosy.
Odwarem takim można też płukać jamę ustną i gardło w stanach zapalnych.
1 płaską łyżeczkę proszku z kłącza zażywać 2-3 razy dziennie popijając szklanką wody.
Sproszkowane kłącze polecane jest na poprawę trawienia, przeciw zgadze i wzdęciom.
200 - 300g kłączy rozdrobnić i zalać 2 l zimnej wody. Po 2 godzinach gotować przez 2-3 min. Następnie przecedzić i wlać do wanny napełnionej do połowy ciepłą wodą. Kąpiel powinna trwać około 20 min.
Zażywanie takiej kąpieli w godzinach porannych działa na nas pobudzająco i wzmacniająco, jednocześnie usuwa z organizmu szkodliwe produkty przemiany materii i leczy skórę.
Możemy go kupić w sklepach zielarskich i aptekach. Można go stosować do płukania gardła i jamy ustnej, do kąpieli, do nacierania bolących miejsc. Jest przeznaczony również do użytku wewnętrznego.
Kilka kostek kłącza tataraku zaparzyć szklanką wrzątku. Parzyć pod przykryciem 15 min. Przecedzić.
Pić pół szklanki 3 razy dziennie przeciw biegunce, bólom i dla wzmożenia wydzielania żółci.
Po szklance: kłącza tataraku, ziela mniszka, ziela glistnika, liści mięty, ziela dziurawca i porostu islandzkiego dobrze wymieszać. Dwie łyżki mieszanki zaparzyć 2 szklankami wrzątku. Parzyć pod przykryciem 30 min. Przecedzić.
Pić przy stanach zapalnych i zakażeniach wątroby, zastojach żółci, zaparciach, bólach brzucha, zgadze, skurczach jelit i żołądka pół szklanki naparu 2 - 4 razy dziennie.