Jeżyna fałdowana

Jeżyna fałdowana - na układ trawienny i skórę

Jeżyna fałdowana (Rubus fruticosus L., syn. R. plicatus) to roślina występująca w strefie umiarkowanej Europy, Azji i Ameryki. Jest wieloletnim krzewem, tworzącym duże, gęste kępy, o pędach z licznymi kolcami oraz posiadającym charakterystyczne owoce, które w trakcie dojrzewania zmieniają zabarwienie z czerwonego na czarne.

Charakterystyka

Roślina osiąga wysokość od 50-150 cm, w stanie dzikim rośnie w lasach, nad brzegami rzek, strumieni, na wilgotnych łąkach, poboczach dróg. Jest także uprawiana w sadach i ogrodach, z uwagi na smaczne, korzystne dietetycznie i zdrowotnie, owoce. Kwitnie od czerwca do lipca. Owoce złożone z drobnych pestkowców pojawiają się w sierpniu. Surowcem leczniczym są liście i owoce Rubi fruticosi folium oraz Rubi fruticosi fructus.

Substancje lecznicze

Liście jeżyny zawierają przede wszystkim związki z grupy garbników oraz flawonoidy i kwasy fenolowe. Owoce oprócz garbników bogate są w antocyjany, kwasy fenolowe, flawonoidy, witaminy (witaminę C, karotenoidy) oraz związki mineralne i błonnik pokarmowy.

Działanie

Z uwagi na obecność garbników, o właściwościach ściągających i przeciwbakteryjnych, liście jeżyny są stosowane tradycyjnie jako produkt leczniczy w objawowym leczeniu nieżytów przewodu pokarmowego i łagodnych biegunek. Liść jeżyny wchodzi w skład ziół przeciwbiegunkowych – Species antidiarrhoicae. Surowiec jest polecany przede wszystkim w ostrych, niespecyficznych biegunkach, takich jak „biegunka podróżnych” lub „biegunka letnia”. Liście jeżyny obniżają też poziom cukru we krwi, stąd zastosowanie znalazły w zapobieganiu cukrzycy.

Liście oraz owoce jeżyny charakteryzują się wysoką aktywnością przeciwzapalną – hamują syntezę mediatorów stanu zapalnego, a także antyoksydacyjną, objawiającą się hamowaniem aktywności wolnych rodników. Obie te właściwości warunkuje duża zawartość związków fenolowych, w tym flawonoidów, w owocach również antocyjanów i karotenoidów. Związki o charakterze antyoksydantów, obecne w surowcach roślinnych, zapobiegają stresowi oksydacyjnemu, zmniejszają negatywne skutki reakcji przebiegających z udziałem wolnych rodników czy uszkodzeń wywołanych promieniowaniem UV.

Owoce jeżyny wykazują też działanie przeciwnowotworowe oraz przeciwdrobnoustrojowe (przeciwgrzybicze i  przeciwbakteryjne). Z uwagi na powyższe cechy, a także zawartość błonnika pokarmowego oraz związków mineralnych, poleca się je jako wartościowy składnik pożywienia.

Dzięki aktywności antyoksydacyjnej oraz z uwagi na właściwości promieniochronne flawonoidów ekstrakty z owoców jeżyny zastosowanie znalazły w kosmetykach. Mogą być stosowane w pielęgnacji skóry dojrzałej, dotkniętej objawami starzenia, zmęczonej, ziemistej, a także w kosmetykach przeciwsłonecznych, chroniących przed promieniowaniem ultrafioletowym.

Zarówno owoce oraz liście, jaki i pozyskiwane z nich ekstrakty, mogą stanowić źródło przeciwutleniaczy w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i kosmetycznym.

Liście jeżyny mogą być także pożywieniem dla zwięrząt, np. patyczaków.

Dawkowanie

Liście – 1 czubata łyżeczka rozdrobnionego, wysuszonego surowca w postaci naparu, kilka razy dziennie.

Owoce w postaci świeżej – surowe lub w postaci przetworów – soków, dżemów, nalewek itp.

Surowiec nie jest ujęty w międzynarodowych monografiach.

Przeciwwskazania i środki ostrożności. Działania niepożądane

Brak danych

Gdzie kupić?

Liście suszone w postaci ziół do zaparzania – apteki, zielarnie.

Zastosowanie w leczeniu

Liście jeżyny

• Biegunki
• Nieżyty przewodu pokarmowego
• Zapobieganie cukrzycy
• Stany zapalne skóry

Owoce jeżyny

• Kosmetyki do cery dojrzałej z objawami starzenia
• Preparaty promieniochronne
• Profilaktyka zdrowotna – składnik pożywienia

Piśmiennictwo

1. Četojević-Simin DD, Ranitović AS, Cvetković DD et al: Bioactivity of blackberry (Rubus fruticosus L.) pomace: polyphenol content, radical scavenging, antimicrobial and antitumor activity. Apteff 2017, 48, 1-323.
2. Gunarti N et al. Physical Stability Test Sunscreen Gel Extracts Blackberry Fruit (Rubus fruticosus l.). IOP Conf. Ser. 2021: Mater. Sci. Eng. 1071 012011.
3. Khaniya L, Bhattarai R, Jan HA et al: Rubus ellipticus Sm. Rubus foliolosus Weihe & Nees Rubus fruticosus L. Rubus irritans Focke Rosaceae. In: R. Kunwar et al. (eds.), Ethnobotany of the Himalayas, Ethnobotany of Mountain. Springer Nature Switzerland AG 2021.
4. Koczka N, Stefanovits-Banyai E, Prokaj E: Element Composition, Total Phenolics and Antioxidant Activity of Wild and Cultivated Blackberry (Rubus fruticosus L.) Fruits and Leaves during the Harvest Time. Not Bot Horti Agrobo 2018, 46(2):563-569.
5. Meziti A, Bouriche H, Hichem M et al: antioxidant and anti-inflammatory activities of Rubus fruticosus and Zizyphus vulgaris methanol extracts Int J Pharm Pharm Sci 2017, 9(2), 69-76
6. Motevalian M, Javadpour SM: Anti-diabetic effects of blackberry (Rubus Fruticosus) extract on normal and STZ induced diabetic rats.  Iranian J Pharmacol Ther. 2017,15:1-10.
7. Nawrot J, Nowak G. Leki pochodzenia naturalnego. Wydawnictwo Naukowe UM im. K. Marcinkowskiego, Poznań 2018.
8. Vega EN, Adriana K. Molina AK, Pereira C et al: Anthocyanins from Rubus fruticosus L. and Morus nigra L. Applied as Food Colorants: A Natural Alternative. Plants 2021, 10, 1181.
9. Zielonka-Brzezicka J, Nowak A, Zielińska M, Klimowicz A: Comparison of the antioxidant properties of selected parts of raspberry (Rubus idaeus) and blackberry (Rubus fruticosus) Pomeranian J Life Sci 2016;62(4):52-59

Autor

dr Renata Dawid-Pać – doktor nauk farmaceutycznych, absolwentka specjalności zielarskiej Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Ukończyła również studia podyplomowe na kierunku Chemia Kosmetyczna na Politechnice Warszawskiej.

Pracownik naukowy Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. W Katedrze Naturalnych Surowców Leczniczych i Kosmetycznych zajmowała się badaniami składu chemicznego roślin, ich zastosowaniem w fitoterapii i kosmetologii oraz opracowywaniem składu kosmetyków.

Promotorka wielu prac magisterskich o tematyce kosmetologicznej, współautorka podręczników i książek popularno-naukowych.