Jeżyna fałdowana (Rubus fruticosus L., syn. R. plicatus) to roślina występująca w strefie umiarkowanej Europy, Azji i Ameryki. Jest wieloletnim krzewem, tworzącym duże, gęste kępy, o pędach z licznymi kolcami oraz posiadającym charakterystyczne owoce, które w trakcie dojrzewania zmieniają zabarwienie z czerwonego na czarne.
Roślina osiąga wysokość od 50-150 cm, w stanie dzikim rośnie w lasach, nad brzegami rzek, strumieni, na wilgotnych łąkach, poboczach dróg. Jest także uprawiana w sadach i ogrodach, z uwagi na smaczne, korzystne dietetycznie i zdrowotnie, owoce. Kwitnie od czerwca do lipca. Owoce złożone z drobnych pestkowców pojawiają się w sierpniu. Surowcem leczniczym są liście i owoce Rubi fruticosi folium oraz Rubi fruticosi fructus.
Liście jeżyny zawierają przede wszystkim związki z grupy garbników oraz flawonoidy i kwasy fenolowe. Owoce oprócz garbników bogate są w antocyjany, kwasy fenolowe, flawonoidy, witaminy (witaminę C, karotenoidy) oraz związki mineralne i błonnik pokarmowy.
Z uwagi na obecność garbników, o właściwościach ściągających i przeciwbakteryjnych, liście jeżyny są stosowane tradycyjnie jako produkt leczniczy w objawowym leczeniu nieżytów przewodu pokarmowego i łagodnych biegunek. Liść jeżyny wchodzi w skład ziół przeciwbiegunkowych – Species antidiarrhoicae. Surowiec jest polecany przede wszystkim w ostrych, niespecyficznych biegunkach, takich jak „biegunka podróżnych” lub „biegunka letnia”. Liście jeżyny obniżają też poziom cukru we krwi, stąd zastosowanie znalazły w zapobieganiu cukrzycy.
Liście oraz owoce jeżyny charakteryzują się wysoką aktywnością przeciwzapalną – hamują syntezę mediatorów stanu zapalnego, a także antyoksydacyjną, objawiającą się hamowaniem aktywności wolnych rodników. Obie te właściwości warunkuje duża zawartość związków fenolowych, w tym flawonoidów, w owocach również antocyjanów i karotenoidów. Związki o charakterze antyoksydantów, obecne w surowcach roślinnych, zapobiegają stresowi oksydacyjnemu, zmniejszają negatywne skutki reakcji przebiegających z udziałem wolnych rodników czy uszkodzeń wywołanych promieniowaniem UV.
Owoce jeżyny wykazują też działanie przeciwnowotworowe oraz przeciwdrobnoustrojowe (przeciwgrzybicze i przeciwbakteryjne). Z uwagi na powyższe cechy, a także zawartość błonnika pokarmowego oraz związków mineralnych, poleca się je jako wartościowy składnik pożywienia.
Dzięki aktywności antyoksydacyjnej oraz z uwagi na właściwości promieniochronne flawonoidów ekstrakty z owoców jeżyny zastosowanie znalazły w kosmetykach. Mogą być stosowane w pielęgnacji skóry dojrzałej, dotkniętej objawami starzenia, zmęczonej, ziemistej, a także w kosmetykach przeciwsłonecznych, chroniących przed promieniowaniem ultrafioletowym.
Zarówno owoce oraz liście, jaki i pozyskiwane z nich ekstrakty, mogą stanowić źródło przeciwutleniaczy w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i kosmetycznym.
Liście jeżyny mogą być także pożywieniem dla zwięrząt, np. patyczaków.
Liście – 1 czubata łyżeczka rozdrobnionego, wysuszonego surowca w postaci naparu, kilka razy dziennie.
Owoce w postaci świeżej – surowe lub w postaci przetworów – soków, dżemów, nalewek itp.
Surowiec nie jest ujęty w międzynarodowych monografiach.
Brak danych
Liście suszone w postaci ziół do zaparzania – apteki, zielarnie.
Liście jeżyny
Owoce jeżyny
dr Renata Dawid-Pać – doktor nauk farmaceutycznych, absolwentka specjalności zielarskiej Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Ukończyła również studia podyplomowe na kierunku Chemia Kosmetyczna na Politechnice Warszawskiej.
Pracownik naukowy Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. W Katedrze Naturalnych Surowców Leczniczych i Kosmetycznych zajmowała się badaniami składu chemicznego roślin, ich zastosowaniem w fitoterapii i kosmetologii oraz opracowywaniem składu kosmetyków.
Promotorka wielu prac magisterskich o tematyce kosmetologicznej, współautorka podręczników i książek popularno-naukowych.