Wiesiołek dwuletni

Wiesiołek dwuletni - ukojenie dla skóry

Wiesiołek dwuletni (Oenothera biennis L.), z rodziny wiesiołkowatych, występuje w Europie, Ameryce Północnej, na Bliskim Wschodzie. W Polsce rośnie przy drogach, na skrajach lasów sosnowych, nieużytkach i ugorach. Roślinę do celów leczniczych pozyskuje się ze stanowisk naturalnych i z upraw.

Charakterystyka

Roślina osiąga wysokość 1-2 m. Liście wyrastające blisko ziemi, tworzące rozetę, mają kształt odwrotnie jajowaty; mogą być czerwonawe. Liście łodygowe są mniejsze i jasnozielone, o kształcie eliptyczynym, mają zaostrzone końce i drobno ząbkowe brzegi – rosną naprzemianlegle. Roślina w pierwszym roku nie wytwarza jasno żółtych kwiatów, a co za tym idzie i nasion. W drugim roku pojawia się pęd kwiatowy o wyprostowanej, owłosionej łodydze oraz cytrynowe, zebrane w kwiatostan, kwiaty o średnicy 3-5 cm, które wieczorem się otwierają, a rano zamykają stąd inna nazwa wiesiołka: nocna świeca. Kwitnie od czerwca do sierpnia. Owocem jest torebka z drobnymi, ciemnobrunatnymi nasionami.

Substancje lecznicze

Surowcem zielarskim są nasiona Oenotherae Semen zawierające do 25% oleju tłustego oraz olej z nasion Oenotherae Oleum. Olej zawiera głownie niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) należące do szeregu omega-6: 65-85% kwasu linolowego, 7-14% kwasu gamma-linolenowego (kwas γ-linolenowy) i inne kwasy tłuszczowe: kwas alfa-linolenowy (do 0,5%), kwas oleinowy (5-12%) oraz maksymalnie do 0,3% nasyconych kwasów tłuszczowych (kwas stearynowy, kwas palmitynowy).

Olej z Oenothera biennis jest bardziej reaktywny i mniej stabilny niż większość innych olejów tłuszczowych. Oprócz utleniania pod wpływem powietrza i światła olej jest również wrażliwy na ciepło i wilgoć. W związku z tym należy go przechowywać w chłodnym, ciemnym miejscu.

Działanie

Niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT) są niezastąpionymi składnikami pokarmowymi, koniecznymi w utrzymaniu prawidłowej kondycji organizmu. Służą one jako substraty w procesach wytwarzania energii, tworzenia fosfolipidów, są niezbędne do zachowania odpowiedniej struktury błon lipidowych i uczestniczą w przebiegu wielu procesów metabolicznych. Kwasy z szeregu omega-6 odgrywają kluczową rolę w fizjologii skóry, dlatego różnego rodzaju zmiany skórne mogą być pierwszymi oznakami niedoborów NNKT.

Olej wiesiołkowy, jako bogate źródło kwasu gamma-linolenowego, stosowany jest wewnętrznie w leczeniu i łagodzeniu objawów atopowego zapalenia skóry (AZS). Olej wiesiołkowy wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwastmatyczne oraz zmniejsza uwalnianie mediatorów stanu zapalnego, dlatego u pacjentów atopowych łagodzi objawy takie jak stan zapalny, suchość, łuszczenie, swędzenie skóry.

Zaobserwowano po podaniu oleju z wiesiołka zwiększenie ilości istotnych składników lipidów naskórka, powstających pośrednio z kwasu gamma-linolenowego, w tym – fosfolipidów i ceramidów, związków niezbędnych dla utrzymywania prawidłowej struktury i funkcji bariery naskórkowej. Obserwowano również, że AZS rozwija się u niemowląt karmionych mlekiem o zmniejszonym stężeniu gamma-linolenowego.

Olej wiesiołkowy może być stosowany też zewnętrznie do objawowego łagodzenia objawów ostrych i przewlekłych schorzeń skóry suchej. Z powodzeniem może być używany w kosmetyce, z uwagi na swoje właściwości natłuszczające, zmiękczające, wygładzające i ochronne. W preparatach kosmetycznych, olej wiesiołkowy jest składnikiem regenerującym uszkodzoną barierę lipidową naskórka, ograniczającym utratę wody, przywracającym właściwe nawilżenie skóry i poprawiającym jej ogólny wygląd.

Dawkowanie

Doustnie: jednorazowa dawka: 2-3 g; dzienna dawka: 4-6 g

Jeżeli po 8 tygodniach objawy nie ustąpią lub w trakcie stosowania produktu leczniczego ulegną pogorszeniu, należy skonsultować się z lekarzem

Przeciwwskazania

Nie zaleca się stosowania u dzieci poniżej 12 roku życia, ze względu na brak odpowiednich danych.

Bezpieczeństwo stosowania podczas ciąży i laktacji nie zostało ustalone, dlatego nie zaleca się stosowania w czasie ciąży i laktacji.

Dzieci, kobiety w ciąży i karmiące olej wiesiołkowy mogą przyjmować jedynie po konsultacji lekarskiej.

Działania niepożądane i przedawkowanie

Olej z wiesiołka może powodować: niestrawność, nudności, zmiękczenie stolca, wzrost temperatury, reakcje nadwrażliwości, takie jak wysypka i ból głowy.

Objawy przedawkowania to łagodna biegunka i ból brzucha.

Gdzie kupić?

Olej z wiesiołka tłoczony na zimno. Kapsułki z olejem z wiesiołka – apteki, sklepy zielarskie, sklepy ze zdrową żywnością.

Wybrane produkty

Zastosowanie w leczeniu

• Stany zapalne skóry

• Atopowe zapalenie skóry

Zastosowanie w kosmetologii

• Skóra sucha

• Skóra wrażliwa, naczynkowa

• Skóra dojrzała

Piśmiennictwo

1. Chung BY, Park SY, Jung MJ, Kim HO, Park CW. Effect of Evening Primrose Oil on Korean Patients With Mild Atopic Dermatitis: A Randomized, Double-Blinded, Placebo-Controlled Clinical Study. Ann Dermatol. 2018 Aug;30(4):409-416.

2. EMA. European Medicines Agency. Oenothera biennis L. or Oenothera lamarckiana L., oleum. London 2018.

3. https://atlas.roslin.pl/plant/7464

4. Salama AAA, Zaki HF, El-Shenawy SM, EL-Denshary ESM, El-Kassaby I. Antiasthmatic effects of evening primrose oil in ovalbumin-allergic rats. Der Pharmacia Lettre 2015; 7(4):214-223.

5. Simon D, Eng PA, Borelli S, Kägi R, et al. Gamma-linolenic acid levels correlate with clinical efficacy of evening primrose oil in patients with atopic dermatitis. Adv Ther 2014; 31(2):180-8.

6. Schulz V., Hänsel R., Blumenthal M., Tyler V.E. Rational Phytotherapy. Springer-Verlag. Berlin Heidelberg. 2004:335-347

7. Zielińska A, Nowak I. Kwasy tłuszczowe w olejach roślinnych i ich znaczenie w kosmetyce Chemik 2014, 68, 2, 103–110.

8. Zielarnia. Jak czerpać ze skarbów natury - Opracowanie zbiorowe. Publikat S.A. 2019.

Autor

dr Renata Dawid-Pać – doktor nauk farmaceutycznych, absolwentka specjalności zielarskiej Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Ukończyła również studia podyplomowe na kierunku Chemia Kosmetyczna na Politechnice Warszawskiej.

Pracownik naukowy Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. W Katedrze Naturalnych Surowców Leczniczych i Kosmetycznych zajmowała się badaniami składu chemicznego roślin, ich zastosowaniem w fitoterapii i kosmetologii oraz opracowywaniem składu kosmetyków.

Promotorka wielu prac magisterskich o tematyce kosmetologicznej, współautorka podręczników i książek popularno-naukowych.