Oczar wirginijski

Oczar wirginijcki pomocny na stany zapalne skóry, rany, hemoroidy

Oczar wirginijski (Hamamelis virginiana L.), należy do rodziny oczarowatych. Gatunek pochodzi z Ameryki Północnej, gdzie pierwotną ojczyzną jest południowa Kanada i stan Wirginia – stąd nazwa gatunkowa. W USA oczar wirginijski jest uważany za jeden z nielicznych produktów roślinnych, które spełniają normy FDA (Agencji Żywności i Leków) w zakresie bezpieczeństwa i skuteczności.

Charakterystyka

Oczar jest krzewem lub małym drzewem – zależnie od miejsca uprawy gatunek wykazuje dużą zmienność morfologiczną. W Polsce, głownie na zachodzie kraju, uprawiany jest w celach ozdobnych, przede wszystkim dla bardzo charakterystycznych, jasnożółtych kwiatów z płatkami o kształcie wstęg, skręconych lub wyprostowanych, zakwitających jesienią, gdy zaczynają opadać liście. Zwyczajowa nazwa w języku angielskim: witch hazel (leszczyna czarownic) powstała prawdopodobnie z uwagi na torebkę owocową otwierającą się i strzelającą owocami na odległość kilku metrów.

Surowcami leczniczymi pozyskiwanymi z oczaru są: liść oczaru (Hamamelidis folium), kora oczaru (Hamamelidis cortex) oraz destylat oczarowy (Hamamelidis distillate), zwany czasem wodą oczarową, który jest otrzymywany z liści, kory lub gałązek (Folium Et Cortex aut Ramunculus Destillatum).

Substancje lecznicze

Liść i kora bogate są w garbniki (taniny), głównie proantocyjanidyny i hamamelitaniny, oraz flawonoidy i olejek eteryczny, w skład którego wchodzą: węglowodory alifatyczne, monoterpeny, seskwiterpeny, alifatyczne aldehydy i alkohole. Głównymi składnikami czynnymi destylatu oczarowego również są garbniki oraz olejek eteryczny.

Działanie

Wszystkie surowce otrzymywane z oczaru wykazują przede wszystkim aktywność przeciwzapalną, udokumentowaną licznymi badaniami.

Garbniki – hamamelitaniny i proantocjanidyny, hamują powstawanie mediatorów stanu zapalnego, przyspieszają procesy gojenia się ran, działają ściągająco, bakteriobójczo. Wyciągi z liści łagodzą podrażnienia i zaczerwienienie skóry. Kremy z wyciągiem z liści oczaru, w badaniach klinicznych, zmniejszały symptomy stanu zapalnego w schorzeniach takich jak atopowe zapalenie skóry, rybia łuska i różnego typu egzemy.

Woda oczarowa wykazuje działanie przeciwzapalne i przeciwdrobnoustrojowe. Redukuje rumień spowodowany promieniowaniem słonecznym, łagodzi objawy AZS takie jak: zaczerwienienie, podrażnienie, łuszczenie i swędzenie.

Liść i korę oczaru stosuje się zewnętrznie w celu łagodzenia niewielkich stanów zapalnych, podrażnień skóry, do objawowego łagodzenia dolegliwości związanych z hemoroidami, takich jak swędzenie i pieczenie, do płukania jamy ustnej i gardła w łagodzeniu niewielkich stanów zapalnych błon śluzowych jamy ustnej. W atopowym zapaleniu skóry pomocniczo używać można wodę oczarową i liść oczaru wirginijskiego.

Ten ostatni surowiec stosowany jest też wewnętrznie w łagodzeniu objawów chronicznej niewydolności żylnej.

W kosmetologii oczar znalazł zastosowanie w preparatach przeciwtrądzikowych i przeznaczonych do cery skłonnej do przetłuszczania, co jest uwarunkowane zawartością tanin i ich właściwościami bakteriobójczymi i ściągającymi, zmniejszającymi wydzielanie łoju. Stosowany jest też w kosmetykach przeciwstarzeniowych, do cery naczyniowej, łagodzących podrażnienia słoneczne lub podrażnienia owłosionej skóry głowy, preparatach do pielęgnacji jamy ustnej (płynach do płukania ust, pastach do zębów).

Dawkowanie

Zewnętrznie:

• 5-10 g liści lub kory na 250 ml wody (lub 2-3 g na 150 ml) w postaci odwarów (gotować 10-15 min.), do płukania jamy ustnej i gardła kilka razy dziennie; do okładów w stanach zapalnych skóry i przemywania niewielkich ran; odwar może służyć do przygotowania kompresów stosowanych łagodzeniu objawów towarzyszących hemoroidom i przewlekłej niewydolności żylnej;
• destylat oczarowy stosuje się do okładów w stanach zapalnych skóry i przemywania ran oraz w postaci kropli (gotowych preparatów farmaceutycznych) – w stanach zapalnych spojówek, łagodzeniu dolegliwości związanych z suchością oczu lub ekspozycją na wiatr lub słońce – 2 krople na każde oko, 3-6 razy dziennie (lub wg wskazań na pakowaniu).

Wewnętrznie:

• 2-3 g wysuszonych liści w formie naparu pić 3 x dziennie w przewlekłej niewydolności żylnej.

Przeciwwskazania. Środki ostrożności.

Brak efektów leczenia po 1 tygodniu (stany zapalne skóry, jamy ustnej), 2 tygodniach (hemoroidy), 4 dniach (stany zapalne oczu) wymaga konsultacji z lekarzem.

Brak danych o możliwości podawania leku w okresie ciąży, laktacji.

Nie poleca się stosowania w stanach zapalnych skóry u dzieci poniżej 6. roku życia, w stanach zapalnych jamy ustnej i oczu poniżej 12. roku życia, z uwagi na bark wystarczających danych.

Działania niepożądane i przedawkowanie

Kontaktowe zapalenie skóry.

Gdzie kupić?

Sklepy zielarskie, apteki

Zastosowanie w leczeniu

• Stany zapalne skóry
• Niewielkie rany
• Przewlekła niewydolność żylna
• Hemoroidy
• Stany zapalne spojówek
• Stany zapalne jamy ustnej i gardła

Zastosowanie w kosmetogii

• Cera tłusta
• Cera trądzikowa
• Cera naczyniowa
• Włosy przetłuszczające się
• Podrażnienia owłosionej skóry głowy

Piśmienictwo

1. Arct J, Pytkowska K, Dzierzgowski S, Neofitna M. Oczar wirginijski (Hamamelis virginiana) w kosmetyce. Pol J Cosmetol 2018, 21(2): 139-144
2. Dawid-Pać R: Medicinal plants used in treatment of inflammatory skin diseases. Post Dermatol Alergol 2013, 30(3): 170-177
3. EMA. European Medicines Agency. Hamamelis virginiana L., Cortex. London 2019.
4. EMA. European Medicines Agency. Hamamelis virginiana L., Folium. London 2019
5. EMA. European Medicines Agency. Hamamelis virginiana L., Folium Et Cortex aut Ramunculus Destillatum. London 2019.
6. Strzelecka H., Kowalski J. Encyklopedia zielarstwa i ziołolecznictwa. PWN, Warszawa 2000.

Autor

dr Renata Dawid-Pać – doktor nauk farmaceutycznych, absolwentka specjalności zielarskiej Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Ukończyła również studia podyplomowe na kierunku Chemia Kosmetyczna na Politechnice Warszawskiej.

Pracownik naukowy Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. W Katedrze Naturalnych Surowców Leczniczych i Kosmetycznych zajmowała się badaniami składu chemicznego roślin, ich zastosowaniem w fitoterapii i kosmetologii oraz opracowywaniem składu kosmetyków.

Promotorka wielu prac magisterskich o tematyce kosmetologicznej, współautorka podręczników i książek popularno-naukowych.