Olejek drzewa herbacianego w leczeniu stanów zapalnych i infekcji

Drzewo herbaciane (Melaleuca alternifolia (Maiden and Betche) Cheel) z rodziny mirtowatych, nie przypomina w niczym krzewu herbacianego, czyli herbaty chińskiej (Camellia sinensis). Nazwę swą zawdzięcza pierwszym kolonizatorom Australii z XVIII wieku, w tym kapitanowi Cookowi, którzy wzorem Aborygenów używali liści do zaparzania aromatycznego napoju zastępującego herbatę.

Charakterystyka

Jest to gatunek drzewa lub wysokiego krzewu, endemiczny dla Australii, gdzie rośnie w zachodnich rejonach wzdłuż strumieni i na bagnistych równinach. Obecnie roślina ta jest uprawiana. Drzewo herbaciane osiąga wysokość do 7 m. Ma krzaczastą koronę i przypominającą papier białą korę. Liście są gładkie, miękkie, spiczasto-lancetowate, długości 10–35 mm i szerokości 1 mm z wyraźnymi gruczołami olejkowymi.

Olejek eteryczny jest pozyskiwany przez destylację z parą wodną liści, głównie z gałązek szczytowych, gatunku Melaleuca alternifolia, a także z innych gatunków rodzaju Melaleuca: M. linariifolia i M. dissitiflora. W języku angielskim nazwa olejku brzmi: Tea tree leaf oil lub Tea tree oil.

Substancje lecznicze

Głównym składnikiem czynnym, świeżego olejku z drzewa herbacianego, jest monoterpen: terpinen-4-ol. Jego zawartość mieści się w granicach 29-45%. W nieco mniejszych ilościach występują strukturalnie podobne związki: γ-terpinen (12-23%), α-terpinen (8-11%), α-terpineol (2-7%), 1,8-cyneol (2-16%) oraz linalol, p-cymen, α-, β-pinen, i limonen. Olejek z drzewa herbacianego powinien zawierać nie mniej niż 30% terpinen-4-olu i nie więcej niż 15% 1,8-cyneolu, który uważa się za związek podrażniający skórę.

Działanie

Olejek drzewa herbacianego jest bardzo dobrze znany przede wszystkim z wysokiej aktywności przeciwdrobnoustrojowej: przeciwbakteryjnej, przeciwgrzybiczej, przeciwwirusowej. Wykazano ponadto jego działanie przeciwzapalne, przeciwrobacze oraz przeciwutleniające.

W badaniach in vitro i in vivo aktywność przeciwdrobnoustrojowa olejku obejmowała szerokie spektrum bakterii zarówno tlenowych, jak i beztlenowych, a także drożdżaków i grzybów (m. in. były to Escherichia coli, Staphylococcus aureus, Candida albicans). Terpinen-4-ol jest związkiem decydującym o sile działania przeciwdrobnoustrojowego olejku. Silnie działającymi na drobnoustroje związkami są również α-terpineol, linalol, α-, β-pinen i 1,8-cyneol.

Olejek wykazywał aktywność przeciwzapalną w badaniach farmakologicznych – aplikowany miejscowo znacząco redukował obszar stanu zapalnego i zmniejszał zaczerwienienie skóry (rumień).

Kliniczne badania wykazały łagodzenie objawów słabo i średnio nasilonego trądziku – redukcję zapalnych i niezapalnych zmian (otwartych i zamkniętych zaskórników). Chociaż widoczny efekt działania pojawiał się później (w porównaniu z lekiem syntetycznym - nadtlenkiem benzoilu), to pacjenci stosujący preparat z olejkiem z drzewa herbacianego zgłaszali mniej objawów ubocznych.

Olejek z drzewa herbacianego może być stosowany do objawowego leczenia niewielkich stanów zapalnych skóry i błon śluzowych, infekcji bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych skóry, w łagodzeniu swędzenia i podrażnień w przypadku słabo nasilonej grzybicy międzypalcowej stóp – stopy atlety. Inne wskazania to stosowanie w postaci płukanek w leczeniu przeziębienia, bólu gardła i infekcji dziąseł, hemoroidów i infekcji pochwy.

Olejek z drzewa herbacianego jest stosunkowo bezpieczny do stosowania miejscowego.  Dlatego jest też komponentem produktów kosmetycznych, używanych: w pielęgnacji skóry, takich jak preparaty nawilżające, balsamy do ciała; w pielęgnacji włosów – szampony i odżywki; w pielęgnacji paznokci; w preparatach do higieny jamy ustnej – płyny do płukania; w preparatach myjących do oczyszczania twarzy, prania ręcznego, mydłach, sprayach i pudrach do stóp, produktach do golenia, kosmetykach stosowanych w zabiegach po woskowaniu.

Olejek z uwagi na działanie przeciwutleniające i przeciwdrobnoustrojowe może być przydatny jako naturalny składnik konserwujący w przemyśle spożywczym, kosmetycznym i farmaceutycznym.

Dawkowanie

Rany, ukąszenia owadów, opryszczka, brodawki wirusowe – nierozcieńczony olejek w ilości 0,03-0,07 ml (1 kropla) nakładać na chore miejsca, punktowo, przy pomocy patyczka kosmetycznego, 1-3 razy dziennie.

Trądzik i czyraki – stosować tak jak opisano, powyżej 2-3 razy dziennie, lub 0,7-1,0 ml (10 -20 kropli) olejku zmieszać z 100 ml letniej wody – używać do okładów na zmienione chorobowo miejsca.

Grzybica paznokci oraz międzypalcowa stóp – kąpiele stóp: 0,17-0,33 ml (4-6 kropli)  eterycznego w odpowiedniej ilości ciepłej wody potrzebnej do pokrycia stóp – moczyć stopy przez 5-10 minut dziennie lub nierozcieńczony olejek nakładać na dotknięty obszar za pomocą wacika lub patyczka kosmetycznego 2-3 razy dziennie.

Stany zapalne jamy ustnej – 0,17–0,33 ml (4-6 kropli)  olejku eterycznego wymieszać ze 100 ml wody, używać do płukania gardła kilka razy dziennie.

Może być używany również w aromaterapii np. do inhalacji podczas przeziębienia.

Przeciwwskazania

Olejek z drzewa herbacianego stosuje się tylko zewnętrznie. Przy miejscowym stosowaniu może wystąpić kontaktowe zapalenie skóry. Bez konsultacji lekarskiej nie stosować dłużej niż tydzień w leczeniu ran i ukąszeń owadów, miesiąc w leczeniu kurzajek, czyraków, trądziku i grzybicy stóp, 5 dni przy stanach zapalnych jamy ustnej.

Brak danych o możliwości stosowania w okresie ciąży i laktacji.

Działania niepożądane i przedawkowanie

Może powodować podrażnienia skóry, jeśli jest stosowany miejscowo w dużych stężeniach.

Gdzie kupić?

Apteki, sklepy zielarsko-medyczne

Zastosowanie w leczeniu

  • Czyraki, trądzik
  • Rany –  małe, powierzchniowe
  • Ukąszenia owadów
  • Brodawki wirusowe (kurzajki)
  • Opryszczka
  • Grzybica międzypalcowa stóp
  • Grzybica paznokci

Zastosowanie w kosmetologii

  • Cera trądzikowa
  • Łupież owłosionej skóry głowy
  • Dezodoranty do stóp

Piśmienictwo

  1. Brophy, JJ, Craven LA, Doran JC. Melaleucas: Their botany, essential oils, and uses. Australian centre for international agricultural research 2013.
  2. Dawid-Pać R, Urbańska M: Fitoterapia schorzeń dermatologicznych w: Leki pochodzenia naturalnego Nowak, Nawrot (red). Poznan 2018.
  3. EMA. European Medicines Agency. Melaleuca alternifolia (Maiden and Betch) Cheel, M. linariifolia Smith, M. dissitiflora F. Mueller and/or other species of Melaleuca, aetheroleum. London 2015.
  4. https://ec.europa.eu/health/ph_risk/committees/04_sccp/docs/sccp_o_160.pdf
  5. Kędzia B, Alkiewicz J, Han S. Znaczenie olejku z drzewa herbacianego w fitoterapii. Cz. I. Skład olejku i jego właściwości biologiczne Postępy Fitoterapii 2000; 2:36-40
  6. Puvača N, Čabarkapa I, Bursić V, Petrović A, Aćimović M. Antimicrobial, antioxidant and acaricidal properties of tea tree (Melaleuca alternifolia). Journal of Agronomy, Technology and Engineering Management 2018, 1(1): 29-38
  7. Zhang X, Guo Y, Guo L,  Jiang H,  Ji Q.In Vitro Evaluation of Antioxidant and Antimicrobial Activities of Melaleuca alternifolia Essential Oil Biomed Res Int. 2018:6:2396109

Autor

dr Renata Dawid-Pać – doktor nauk farmaceutycznych, absolwentka specjalności zielarskiej Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Ukończyła również studia podyplomowe na kierunku Chemia Kosmetyczna na Politechnice Warszawskiej.

Pracownik naukowy Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. W Katedrze Naturalnych Surowców Leczniczych i Kosmetycznych zajmowała się badaniami składu chemicznego roślin, ich zastosowaniem w fitoterapii i kosmetologii oraz opracowywaniem składu kosmetyków.

Promotorka wielu prac magisterskich o tematyce kosmetologicznej, współautorka podręczników i książek popularno-naukowych.

Olejek drzewa herbacianego w leczeniu stanów zapalnych i infekcji Olejek drzewa herbacianego

Podobne

Dziurawiec zwyczajny - złoto rośnie na ugorach
zastosowanie: niepokoje, depresje, stres

Len - nasiona lnu osłaniają przewód pokarmowy, walczą z zaparciami
zastosowanie: choroba wrzodowa, zaburzenia trawienne, zaparcia

Mięta - Poczuj miętę do mięty
zastosowanie: zaburzenia trawienne, brak apetytu, wzdęcia

Najnowsze

Jeżyna fałdowana - na układ trawienny i skórę
Glistnik jaskółcze ziele - naturalny sposób na kurzajki
Prawoślaz - ziola na łagodzenie kaszlu i podrażnień w zasięgu ręki