Cebula zwyczajna

Cebula zwyczajna

Cebula zwyczajna z rodziny amarylkowatych należy do rodzaju czosnek, dlatego jej botaniczna nazwa to czosnek cebula (Allium cepa L.). Jest bardzo dobrze znaną rośliną jadalną. Prawdopodobnie pochodzi z zachodniej Azji. Surowcem leczniczym jest podziemny pęd – cebula (Allii cepae bulbus).

Charakterystyka

Cebula zwyczajna jest uprawiana na całym świecie, w szczególności w regionach o umiarkowanym klimacie. W pierwszym roku uprawy wytwarza puste w środku, jadalne, rurkowate liście, tzw. szczypior oraz skrócony podziemny pęd – cebulę, wykorzystywaną powszechnie jako warzywo jadalne, przyprawa kulinarna oraz w celach leczniczych.

Substancje lecznicze

Najważniejszymi substancjami, warunkującymi działanie cebuli, są organiczne związki siarki: tiosulfiniany, tiosulfoniany, cepeny, S-tlenki, S,S'-dwutlenki, monosiarczki, disiarczki, trisiarczki. Są one produktami degradacji naturalnie występujących sulfotlenków cysteiny, uwalnianych w momencie krojenia, siekania czy innego rozdrabniania cebuli. W wyniku hydrolizy, pod wpływem enzymu (alliinazy) i natychmiastowej kondensacji tworzą się w.w. związki. Zapachowe związki występują tylko w świeżo posiekanej cebuli. Najważniejszą biologicznie aktywną substancją jest allicyna, produkt rozpadu nieczynnej biologicznie alliiny.

Oprócz organicznych połączeń siarki w cebuli wykryto: pochodne selenu oraz odpowiedzialne za właściwości surowca – flawonoidy (kwercetynę, kemferol, izoramnetynę) i antocyjany.

Działanie

Liczne badania potwierdzają wszechstronne właściwości cebuli. Działa przeciwzapalnie – hamuje powstawanie i uwalnianie mediatorów stanu zapalnego, przeciwdrobnoustrojowo – ma silne właściwości bakteriobójcze wobec bakterii Gram-dodatnich i Gram-ujemnych oraz grzybobójcze. Działa także przeciwpasożytniczo, przeciwzakrzepowo, nieznacznie obniża ciśnienie krwi oraz poziom cukru we krwi.

Stosowana jest często w przeziębieniu, infekcjach gardła, gdyż ułatwia odksztuszanie, zwiększa odporność na choroby – także stosowana profilaktycznie. Dodatkowo poprawia trawienie, zwiększa apetyt oraz pobudza perystaltykę jelit.

Zawarte w cebuli organiczne związki siarki to substancje o potencjalnej aktywności przeciwnowotworowej – siarczek diallilu, trisiarczek allilometylu, zapobiegać mogą przemianom azotanów w azotyny oraz powstawaniu rakotwórczych nitrozoamin, a flawonoidy z cebuli działają antyoksydacyjnie.

Surowiec ma też zastosowanie w leczeniu ran, na co wpływ mają m.in. jego właściwości przeciwzapalne. Powoduje prawidłowe zabliźnianie się ran i oparzeń, hamuje powstawanie blizn i bliznowców. Najskuteczniej działa świeżo przygotowana pasta z cebuli.

Z uwagi na charakterystyczny, niezbyt przyjemny zapach nie jest to surowiec popularny w kosmetologii, pomimo potwierdzonej skuteczności. W medycynie ludowej był stosowany zewnętrznie w celu zapobiegania wypadaniu włosów oraz łysieniu. Współczesne badania pokazują skuteczność przetworów z cebuli stosowanych u pacjentów z łysieniem plackowatym, jako dobrze tolerowanych i zapewniających długotrwałe korzyści terapeutyczne.

Dawkowanie

Zewnętrznie:

• w leczeniu ran, blizn i bliznowców: kompresy z pasty (przepis poniżej) oraz gotowe preparaty –  krem lub żel;
• ukąszenia owadów – świeżo ukrojoną cebulę przykładać w miejscu ukąszenia.

Doustnie:

• przeziębienie i kaszel – gotowy syrop z cebuli lub domowy syrop (przepis poniżej) – trzy razy dziennie po łyżce (dorośli) lub łyżeczce (dzieci).

Przeciwwskazania

Przy stosowaniu zewnętrznym może wystąpić kontaktowe zapalenie skóry.

Przy ciężkich chorobach nerek, wątroby, żołądka i serca należy ograniczyć spożywanie cebuli.

Gdzie kupić?

Gotowy krem (Cepan) lub żel (Contratubex) do stosowania na skórę w leczeniu ran, oparzeń do kupienia w aptekach. Syrop Alcep stosowany doustnie w przeziębieniu – do kupienia w aptekach.

Wybrane produkty

Zastosowanie w leczeniu

Doustnie:

• kaszel
• zapalenie oskrzeli (pomocniczo)
• astma
• zapalenie migdałków
• pobudzenie trawienia
• pobudzenie wydzielania żółci
• nadciśnienie tętnicze
• miażdżyca
• cukrzyca

Zewnętrznie:

• ukąszenia owadów
• rany
• drobne oparzenia
• czyraki

Piśmiennictwo

1. EMA. European Medicines Agency. Allium cepa L., bulbus. London 2012.

2. https://atlas.roslin.pl/plant/6275

3. Nawrot J., Nowak G. (red.). Leki pochodzenia naturalnego. Wydawnictwo naukowe UMP. Poznań. 2018.

4. Kołodziejczak A. (red). Kosmetologia t.2. PZWL. Warszawa. 2020.

5. Schulz V., Hänsel R., Blumenthal M., Tyler V.E. Rational Phytotherapy. Springer-Verlag. Berlin Heidelberg. 2004.

Autor

dr Renata Dawid-Pać – doktor nauk farmaceutycznych, absolwentka specjalności zielarskiej Wydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Ukończyła również studia podyplomowe na kierunku Chemia Kosmetyczna na Politechnice Warszawskiej.

Pracownik naukowy Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. W Katedrze Naturalnych Surowców Leczniczych i Kosmetycznych zajmowała się badaniami składu chemicznego roślin, ich zastosowaniem w fitoterapii i kosmetologii oraz opracowywaniem składu kosmetyków.

Promotorka wielu prac magisterskich o tematyce kosmetologicznej, współautorka podręczników i książek popularno-naukowych.