Stewia

Stewia - najsłodsza roślina świata

Stevia rebaudiana jest najsłodszą rośliną świata. Należy do rodzaju roślin z rodziny astrowatych. Stewia pochodzi z terenów tropikalnych i subtropikalnych Ameryki Południowej, Środkowej i Północnej. Jej ojczyzną jest Paragwaj. Zwyczaj słodzenia potraw i napojów stewią przez plemiona tubylców jest kultywowany już od 1500 lat. Do dziś tubylcy używają w tym celu świeżych lub suszonych liści, bądź wodnego ekstraktu. Obecnie miliony ludzi konsumuje produkty, które zawierają stewię zamiast cukru. Od lat 70-tych ubiegłego wieku Japończycy na szeroką skalę zaczęli stosować ją w przemyśle spożywczym i w gospodarstwach domowych jako słodzik. Stewia jest 30 razy słodsza od cukru i co ważne - zdrowsza. Popularność stewii wzrosła, gdy po licznych badaniach okazało się, że substancja czynna zawarta w tej roślinie posiada właściwości sprzyjające zdrowiu i którą z powodzeniem można zastosować w kuchni. Tą substancją jest stewiozyd, który charakteryzuje się tym, że:

• jest nawet 300 razy słodszy od sacharozy
• nie fermentuje
• jego wartość kaloryczna jest zerowa
• nie powoduje próchnicy
• można stosować do wypieków, ponieważ znosi wysoką do 200 st.C temperaturę
• nadaje się do marynat i innych przetworów

Głównymi producentami stewii są: Paragwaj, Brazylia, Chiny, Tajlandia, Japonia i Izrael.

Charakterystyka rośliny i uprawa

W stanie naturalnym stewia osiąga wysokość do 60 cm, a uprawiana - do 80 cm. W ciepłych klimatach jest rośliną wieloletnią, najczęściej byliną lub półkrzewem o rozgałęzionych pędach i lancetowatych liściach o długości 3 - 5 cm. Koszyczki kwiatów są najczęściej białe, czasami różowe lub purpurowe.

Najbardziej optymalna temperatura do wzrostu rośliny to 25 st.C., więc w naszym klimacie sadzonki należy wysadzać pod koniec maja na lekkiej, przepuszczalnej, wilgotnej glebie. Najlepiej w miejscach osłoniętych od wiatru i nasłonecznionych. Aby roślina ładnie się rozkrzewiła i tym samym dała większe plony, należy "uszczykiwać" co miesiąc końcówki pędów. Zbioru zazwyczaj dokonuje się pod koniec września lub na początku października, ale koniecznie w ostatnim czasie przed kwitnięciem rośliny, ponieważ wówczas zawartość słodyczy jest największa. Słodycz znajduje się w całej roślinie, ale w liściach kumuluje się jej największa ilość. Najsłodsze i najbardziej wartościowe są jasnozielone liście, które wystarczy tylko zalać wodą, by uzyskać bardzo słodki wywar.

Stewia jest rośliną wieloletnią, więc nadaje się też do uprawy doniczkowej. Nasiona kiełkują już po kilku dniach, a roślina rośnie bardzo szybko. Nie należy tylko przesadnie jej podlewać, bo stewia nie lubi nadmiaru wody. Dobrze jest zadbać o odpowiedni drenaż. Doniczkę najlepiej umieścić na parapecie, gdzie jest najwięcej słońca, aby zapewnić roślinie optymalną ilość światła. Dobre nasłonecznienie i wilgotność są gwarancją słodkości stewii.

Substancje lecznicze

W liściach stewii odkryto 8 glikozydów, w tym stewiozyd i rebaudiozyd. Znajduje się ich najwięcej, pozostałe występują w niewielkich ilościach. Glikozydy stanowią ok. 10% masy suchego liścia. Oprócz glikozydów zidentyfikowano ponad 100 innych substancji. Są to między innymi: kwas kawowy, kwas mrówkowy, kwas chlorogenowy, apigenina, chlorofil, awikularyna, kwercetyna, kemferol oraz liczne makro i mikroelementy, takie jak: magnez, cynk, żelazo, potas, fosfor, sód.

Działanie lecznicze

Stewia jest ceniona przede wszystkim za to, że jej spożywanie nie podnosi poziomu cukru we krwi, że ma właściwości obniżające ciśnienie krwi, a również za to, że niszczy grzyby i bakterie w organizmie. Ponadto glikozydy stewiolowe nie powodują próchnicy zębów i działają leczniczo na śluzówkę jamy ustnej. Profilaktycznie można żuć świeże listki stewii zerwane z naszej rośliny wyhodowanej w doniczce, czy w ogrodzie. Herbata z liści stewii pomoże na kłopoty żołądkowe, a mokry liść z tej herbaty użyty jako kompres, ukoi zmęczone oczy. Wyciągi wodne można stosować jako maseczki na problemy skórne (trądzik, zmarszczki), a także jako okłady na skaleczenia, zadrapania i niewielkie rany.

Stewia nie przysporzy też zbędnych kilogramów, ponieważ nie posiada kalorii, więc osoby dbające o linię powinny porzucić zwyczaj słodzenia herbaty cukrem na rzecz tego naturalnego słodzika.

Stewia znajduje się także w preparatach do pielęgnacji jamy ustnej, niektórych kosmetykach i suplementach diety.

Stewia w kuchni

Świeże listki stewii możemy zaparzać jak herbatę lub dodawać do surówek i sałatek. Wysuszone i zmielone liście i łodygi dodajemy do kawy, herbaty, soków, napojów, ciast, deserów. Możemy sami zrobić ekstrakt do słodzenia, jeżeli przeszkadza nam proszek lub liście w napoju czy potrawie. Wystarczy 1 łyżeczkę suszonej stewii zalać szklanką wody i kilka minut gotować. Takim wywarem możemy dosładzać dania, do których zazwyczaj dodajemy cukier. Odrobinę ekstraktu poprawi smak majonezu, duszonych pomidorów, fasolki po bretońsku, marynat, niektórych zup. Słodycz stewii jest trochę "inną słodyczą" niż cukier. Gdy użyjemy jej w przetworach z niektórymi kwasami, np. z kwasem jabłkowym, cytrynowym, winnym, czy octowym lub z solą, zniwelujemy jej niezbyt przyjemny posmak i sprawimy, że będzie jeszcze bardziej słodka.

Stewię można kupić w kilku postaciach:

• najbardziej skoncentrowany jest fluid
• całe suszone liście
• zmielone suszone liście (proszek musi być zielony, ewentualnie brązowy)
• bezbarwne ekstrakty lub biały proszek (puder)
• tabletki

Biały proszek i tabletki to preparaty, które są produkowane z różnymi dodatkami i są pozbawione podczas przetwarzania niektórych cennych składników. Pozostałe postacie, tzn. fluid i suszone liście są całkowicie naturalnymi słodzikami.