Teriak

Teriak (driakiew). Dawniej lek na wszystko.

W epoce aleksandryjskiej, tuż po upadku starożytnej Grecji, okrutny władca Mitrydates VI, król Pontu, obawiając się o swoje życie sporządził odtrutkę przeciw wszelkim truciznom. W ówczesnych czasach trucie przeciwników politycznych, konkurentów do władzy czy majątku było na porządku dziennym. W ten sposób pozbywano się też wrogów i niewygodnych osób. Mitrydates odtrutkę przetestował na swoich poddanych i na sobie. Podobno okazała się skuteczna, bo stosowano ją jeszcze przez wiele wieków, a na cześć Mitrydatesa nazwano ją mitrydatem.

Na bazie mitrydatu, początkowo stosowany tylko jako antidotum przeciw truciznom, potem jako lek, powstał teriak. Recepturę teriaku opracował osobisty lekarz cesarza rzymskiego Nerona, Andromach. Mieszanka sporządzona przez Andromacha na polecenie cesarza - tyrana zawierała aż 89 ingredientów. Jednym z podstawowych składników były wysuszone i sproszkowane jadowite żmije. Wierzono, że żmije mają moc uzdrawiającą i oczyszczającą organizm, a ich jad chroni przed truciznami. Po łacinie "therion", znaczy żmija, więc stąd wywodzi się nazwa, teriak. W Polsce teriak nazywano driakwią.

Od zarania dziejów ludzkość ratowała zdrowie za pomocą mikstur, syropów, maści różnego rodzaju, wyciągów, nalewek. Były to leki oparte głównie na surowcach roślinnych i w wielu przypadkach nieskuteczne, więc zaczęto sporządzać środki bardziej złożone, tzw. composita. Przykładem takiego leku jest teriak, przez wieki ciągle "udoskonalany" i modyfikowany. Z początkowo uniwersalnej odtrutki, z czasem stał się lekiem na wszystkie choroby ludzkości. W skład teriaku, oprócz sproszkowanych żmij, wchodziły między innymi takie składniki jak: opium, liść mięty, szałwia, korzeń arcydzięgla, imbir, gałka muszkatołowa, szafran, gorczyca, korzeń kozłka lekarskiego, koper, cynamon. Ale w niektórych okresach uważano, że niezbędnym składnikiem ratującym zdrowie i życie ludzi, który powinien wchodzić w skład teriaku, jest sproszkowana czaszka czy ząb dzika, strój bobrowy oraz ludzki tłuszcz. Wszystkie składniki dokładnie mieszano z miodem i winem, aż powstało gęste ciasto. W średniowieczu, aby nie dochodziło do fałszerstw, aptekarze musieli sporządzać teriak publicznie w obecności medyków i rajców miejskich. Po sporządzeniu teriak przechowywano przez co najmniej trzy miesiące w kamiennych naczyniach trzy metry pod ziemią. Jeszcze w XIX w. powszechnie był zalecany na większość chorób. Stosowano go jako lek przeciw ospie, dżumie, biegunce, kołtunowi, paraliżowi, na brak apetytu. Teriak "dobry" był na ukąszenia jadowitych węży, pająków, wściekłych zwierząt, na ból głowy i przeziębienia. Uważano, że ma działanie rozgrzewające i wzmacniające organizm ludzki. Późniejsze badania niezupełnie potwierdziły lecznicze właściwości teriaku. Jedynie lepsze samopoczucie chorego po zażyciu teriaku przypisuje się opium, które zatrzymywało biegunkę i uśmierzało bóle, a niektóre rośliny wchodzące w jego skład mogły obniżać np. temperaturę ciała lub wspomóc trawienie.